 "Historia żółtej ciżemki": powieść historyczna Antoniny Domańskiej z roku 1913. Jej akcja toczy się w XV wieku w Krakowie, a książka rozpoczyna się od wstępu, w którym autorka relacjonuje przeprowadzone w 1867 prace konserwatorskie w kościele Mariackim, podczas których odnaleziono za ołtarzem żółtą ciżemkę, należącą prawdopodobnie do jednego z budowniczych. Wydarzenie to posłużyło pisarce za podstawę do napisania powieści o tym, co wydarzyło się podczas budowy ołtarza w XV-wiecznym Krakowie. Akcja powieści rozpoczyna się we wsi Poręba. Ośmioletni Wawrzek ma wielką pasję - rzeźbienie w drewnie. Rzeźbiąc, zapomina o swych obowiązkach i ucieka do pobliskiego lasu, obawiając się rozgniewanego ojca. Gubi drogę powrotną. Trafia do niewielkiego miasteczka, gdzie zmęczony zasypia przed kościołem. Jest świadkiem rabunku dokonanego przez tajemniczego pielgrzyma. Następnie Wawrzek trafia do rodziny kuglarzy, a potem przedostaje się do Krakowa. Rozpoczyna służbę u kronikarza Jana Długosza, który zaopiekował się bezdomnym chłopcem. Zaprzyjaźnia się ze Stankiem, synem niemieckiego rzeźbiarza Wita Stwosza. Otoczenie odkrywa niezwykły rzeźbiarski talent Wawrzka. Chłopiec zostaje przyjęty do pracowni Stwosza. Jako najzdolniejszy uczeń pracuje nad detalami ołtarza Mariackiego. Mistrz otrzymuje zamówienie z Wilna dotyczące wykonania figur do ołtarza, który ma być ofiarą w intencji wyzdrowienia królewicza Kazimierza. Stanek z Wawrzkiem mają za zadanie przewieźć figury do wileńskiego kościoła. Przeprawiając się przez skutą lodem Narew, mają wypadek i okoliczni chłopi pomagają im wydobyć się z lodowatej wody. Zostają napadnięci przez zbójców, których przywódcą jest wcześniej spotkany pielgrzym-złodziej. Okazuje się on Czarnym Rafałem, który od wielu lat grasuje po ziemiach królestwa, ukrywając się pod różnymi imionami. Ranny Wawrzek uchodzi z życiem. Ostatecznie chłopcy docierają z transportem do książęcego zamku w Wilnie. Tam w kościele instalują ołtarz. Pracom przygląda się chory królewicz Kazimierz, a dowiadując się, że Wawrzek wyrzeźbił figury aniołów, ofiarowuje mu pieniądze oraz żółte ciżemki, o których marzył chłopiec. Następnego ranka odbywa się msza, lecz królewicz umiera podczas uroczystości. Po powrocie do Krakowa Wawrzek postanawia pojechać do rodzinnego domu w Porębie. Rozpoznaje go matka, a radości nie ma końca, gdyż wszyscy podejrzewali, że chłopiec umarł dawno temu. Wawrzek zaprasza rodziców na poświęcenie ołtarza w kościele Mariackim, które odbyło się w sierpniu 1489. Epizodem poprzedzającym odsłonięcie było poprawienie przez chłopca jednej z rzeźb. Musiał w tym celu wspiąć się wysoko i wtedy za ołtarz wpadła jedna z ciżemek podarowanych mu w Wilnie. Drugą żółtą ciżemkę włożył do kufra na wieczną pamiątkę. Pisarka w barwny i ciekawy sposób przedstawiła opowieść pełną przygód, łącząc ją z fragmentami dziejów Polski. Fikcyjne losy bohaterów zostały ukazane na tle wydarzeń historycznych. Autorka przywołała postaci z przeszłości, m.in. Jana Długosza, króla Kazimierza Jagiellończyka i jego syna, Wita Stwosza. Dzieje utalentowanego Wawrzka są historią chłopca, którego marzenia spełniają się dzięki różnym, zaskakującym zbiegom okoliczności. Powieść jest pełna optymizmu i wiary w szlachetność, uczciwość i sprawiedliwość. Historia żółtej ciżemki została sfilmowana przez Sylwestra Chęcińskiego w 1962 roku. |
A
